Cholesterol i Trójglicerydy – norma, dieta, objawy, leki

Zawał serca

Zawał serca określany również jako zawał mięśnia sercowego lub atak serca jest martwicą mięśnia sercowego wynikającą z jego niedokrwienia, co powodowane jest przez zamknięcie tętnicy wieńcowej doprowadzającej do serca krew. Zawał mięśnia sercowego jest bardzo poważną chorobą cywilizacyjną, która prowadzi do śmierci w mniej więcej 40-50% przypadków. Zdecydowana większość chorych na zawał umiera jeszcze przed przybyciem do szpitala. Natomiast z powodu systematycznego rozwoju kardiologii śmiertelność szpitalna wynikająca z ataku serca systematycznie się zmniejsza.

Przyczyny zawału

Ryzyko zawału zwiększa się wraz z wiekiem, zdecydowanie częściej dotyczy on mężczyzn po 45 roku życia oraz kobiet, które ukończyły 55 lat. Ponadto ryzyko zawału zwiększają:

• nadwaga lub otyłość,
• wysokie ciśnienie krwi,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu.
• nieodpowiednia dieta,
• wysoki poziom cholesterolu we krwi,
• zaburzone proporcje między cholesterolem korzystnym i niekorzystnym,
• cukrzyca,
• brak regularnej aktywności fizycznej,
• stany związane z nadmierną krzepliwością, między innymi takie jak toczeń układowy, wrodzone zaburzenia krzepliwości, czy też przyjmowanie doustnych srodkó antykoncepcyjnych,
• predyspozycje genetyczne – występowanie zawałów wśród innych członków rodziny,
• przerost lewej komory serca wynikający na przykład z przyjmowania leków sterydowych,
• pierwotne guzy serca,
• złośliwe guzy serca, takie jak mięsaki u dzieci,
• śluzak,
• wysoki poziom kwasu moczowego,
• zatrucia czadem,
• przedawkowanie narkotyków, między innymi skurcz naczyń wyniakących z zażywania kokainy czy amfetaminy,
• niedobory witamin z grupy B, a szczególnie kwasu foliowego,
• marskość wątroby oraz związane z nią zaburzenia metaboliczne,
• choroba Fabry’ego.

Ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego zwiększone jest także wśród chorych na dusznicę bolesną, u osób które przeszły już zawał serca, a także u osób, które przeszły operację serca. Zdarza się, że dusznica bolesna może być mylona z zawałem serca. Jej objawy są bardzo podobne do ataku serca i również obejmują bóle i dyskomfort w klatce piersiowe.

Najczęściej do zawału serca dochodzi na tle miażdżycy tętnic wieńcowych w przebiegu choroby wieńcowej. Schorzenie to prowadzić może do zwężenia tętnicy, pęknięcia blaszki miażdżycowej, niedrożności czy też zakrzepicy, a ostatecznie do zablokowania tętnic. Ognisko miażdżycowe w ścianie tętnicy wieńcowej określa się jako blaszka miażdżycowa, powstaje ona w wyniku odkładania się złego cholesterolu LDL, a także innych tłuszczów w ścianie tętnicy. Następstwem tego jest zmniejszenie światła naczynia w którym pojawia się blaszka miażdżycowa, a co z tym związane ograniczenie przepływu krwi. W tym przypadku do zawału prowadzi pęknięcie czy też krwotok do blaszki miażdżycowej lub też narastanie zakrzepu na jej powierzchni.

Miażdżyca jest chorobą traktowaną pobłażliwie, jednak należy pamiętać, że nieleczona w konsekwencji często doprowadzi do zawału serca, a swoje początki może mieć już w dzieciństwie i wprowadzanych wówczas niekorzystnych nawykach żywieniowych.

Rzadziej do zablokowania tętnicy dochodzi w wyniku dostania się do niej powietrza, tłuszczu lub też innych ciał obcych.

Pozostałe przyczyny zawału serca to głównie:

• kardiomiopatia przerostowa,
• wady zastawek serca,
• wrodzone wady naczyń wieńcowych,
• kurcz tętnicy wieńcowej,
• zmiany zatorowo-zakrzepowe w tętnicach wieńcowych,
• nieprawidłowa budowa anatomiczna samego mięśnia sercowego, jak i tętnic.

Ryzyko pojawienia się zawału serca związane jest także z różnego rodzaju infekcjami, co wpływa na fakt sezonowego zwiększania się liczby osób chorych na zawał.

Objawy zawału

Najpowszechniejszym objawem zawału jest gniotący ból umiejscowiony w środkowej części klatki piersiowej, który może być także odczuwany jako łagodne uczucie dyskomfortu. Pacjenci często mówią, że przed zawałem odczuwali ucisk, taki jakby im słoń usiadł na klatce piersiowej. Poza tym często występują także trudności z oddychaniem, zawroty głowy, mdłości lub wymioty, kaszel, niepokój i ogólne złe samopoczucie. Czasami dominującymi objawami ataku serca u chorych są niewydolność serca oraz arytmia.

Bezpośrednio przed zawałem skóra chorego może stać się szara i wilgotna, czasami pojawia się również drętwienie kończyn górnych oraz uczucie strachu. Zawałowi towarzyszyć może krótki i łapczywy oddech ponieważ serce nie jest w stanie zapewnić organizmowi wystarczającej ilości tlenu. Chory przed zawałem zaczyna mieć problemy z chodzenie oraz koordynacją ruchową, a także traci równowagę, często pojawiają się także problem z mówieniem. Ponadto prawie połowa kobiet, które przechodzą zawał czuje zmęczenie mięśni nie mające związku z wysiłkiem fizycznym, a także znaczne przemęczenie pojawiające się nagle lub też trwające kilka dni.

Ból towarzyszący zawałowi rozpoczyna się w klatce piersiowej, jednak może promieniować najczęściej do karku, szczęki, uszu, ramion oraz nadgarstków. Czasami także w stronę łopatek, brzucha oraz pleców.

Czas trwania bólu wynosić może od kilku minut do nawet kilku godzin. W tym czasie każda zmiana pozycji czy odpoczynek nie powoduje zmniejszenia ani ustania bólu.

Niektórzy podczas zawału nie czuja bólu i jest to wówczas zawał „cichy”. Ten rodzaj zawału dotyczy najczęściej osób chorych na cukrzycę, a także osób starszych, które ukończyły 75 rok życia..

Zdarza się, że zawał mięśnia sercowego może objawić się nagłym zatrzymaniem krążenia oraz nagłym zgonem.

Najczęściej zawał serca pojawia się rano, między 6 a 12. Jest to związane ze wzrostem aktywności układu współczulnego w tym okresie. Poza tym zdecydowanie częściej do zawału dochodzi po wysiłku fizycznym, w sytuacjach stresowych, a także po spożyciu obfitego posiłku.

Nie zawsze zawał serca jest nagły i niespodziewany, zdarza się, że jego objawy towarzyszą chorem przez wiele godzin lub nawet dni. Czasami objawy odczuwane są wyłącznie podczas ćwiczeń lub podczas odpoczynku.

Zdarza się, ze niektórzy pacjenci dowiadują się o przebyciu zawału dopiero po pewnym czasie podczas badania. Jest to możliwe z tego względu, że ludzie różnie reagują na ból, szczególnie dotyczy to chorych na cukrzycę, którzy odczuwają ból zdecydowanie słabiej niż osoby zdrowe. A przy słabiej nasilonych dolegliwościach nie szukają pomocy lekarza.

Leczenie zawału

Rozpoznanie zawału mięśnia sercowego opiera się głównie na spełnieniu kilku kryteriów. O zawale serca można mówić, gdy występują objawy charakterystyczne dla zawału, zaobserwować można zmiany w elektrokardiogramie, a także podwyższone wartości markerów biochemicznych. Najważniejszym kryterium są opisane wcześniej objawy, jednak mogą one również sugerować wiele innych schorzeń, stąd konieczne jest wykonanie EKG oraz oznaczenie markerów, wśród których najczęściej oznacza się troponinę.

W leczeniu zawału mięśnia sercowego istotne znacznie ma leczenie przedszpitalne. Przy zawale bardzo ważne jest jak najszybsze udzielenie pierwszej pomocy. W pierwszej kolejności należy zawiadomić pogotowie o całym zajściu, następnie ułożyć osobę chorą w pozycji siedzącej, w taki sposób aby jej tułów znajdował się wyżej niż nogi pod warunkiem że pacjent jest przytomny. W przypadku osoby nieprzytomnej należy ją ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. W dalszej kolejności jeżeli jest to możliwe należy ułatwić oddychanie choremu poprzez rozpięcie kurtki, swetra czy też koszuli oraz kontrolować tętno i oddech chorego. Ponadto warto również nałożyć na dłonie mokre i ciepłe okłady. Jeżeli zaistnieje taka konieczność należy także zastosować sztuczne oddychanie łącznie z masażem serca.

Gdy do zawału doszło w warunkach domowych choremu należy podać około 300-500 miligramów aspiryny doustnie, a także podjęzykowo 0,4 – 0,8 miligramów nitrogliceryn, a następnie jak najszybciej wezwać pogotowie. Nitrogliceryna nie powinna być podawana, jeżeli u chorego obserwuje się objawy wstrząsu – zimny pot i blada skóra.

U chorego, który trafił do szpitala z potwierdzonym zawałem stosuje się jedną z trzech metod leczenia. Możliwe jest zastosowanie przezskórnej angioplastyki wieńcowej, wykonanie pomostowania aortalno-wieńcowego, co potocznie określane jest jako by-pass lub też podanie leków fibrynolitycznych. Najlepszym rozwiązaniem jest angioplastyka wieńcowa, jednak nie każdy chory może na nią liczyć. Najważniejszym czynnikiem decydującym o metodzie leczenia jest czas jaki upłynął od momentu wystąpienia dolegliwości. W przypadku angioplastyki wieńcowej czas ten nie może przekroczyć 12 godzin.

Podanie leków fibrynolitycznych w odpowiednim czasie od wystąpienia zawału może przyczynić się do rozpuszczenia skrzepu w tętnicy oraz uratować serca przed martwicą. Podanie tych leków niestety jest możliwe tylko w przypadku braku przeciwwskazań oraz jeżeli czas od wystąpienia pierwszych objawów zawału nie przekroczył 12 godzin.

Ostatnia metoda, czyli pomostowanie aortalno-wieńcowe wykorzystywane jest gdy nie ma możliwości zastosowania odpowiednich leków oraz wykonania pierwotnej angioplastyki wieńcowej. Pomostowanie aortalno-wieńcowe wykorzystuje się przede wszystkim w przypadku zaawansowanych zmian miażdżycowych na wielu odcinkach tętnic równocześnie.

Z zawałem serca wiąże się wiele powikłań, które można podzielić na wczesne i późne. Wystąpić mogą przede wszystkim powikłania wczesne takie jak:

• zgon wynikający zazwyczaj z nagłego zatrzymania krążenia,
• poszerzenie ogniska zawałowego,
• zaburzenia rytmu serca oraz przewodnictwa,
• wstrząs kardiogenny,
• ostra niewydolność serca razem z obrzękiem płuc,
• pęknięcie ściany serca lub też przegrody międzykomorowej,
• pęknięcie mięśnia brodawkowatego,
• ostra niewydolność zastawki mitralnej,
• tamponada serca,
• pęknięcie przegrody międzykomorowej.

A także późne:

• powikłania zatorowo-zakrzepowe,
• przewlekła niewydolność krążenia,
• przewlekły tętniak serca,
• pozawałowe zapalenie nasierdzia,
• zespół ramię-ręka,
• zespół pozawałowy Dresslera.

Następstwa zawału serca są zależne od rozległości zawału, od szybkości z jaką została podjęta interwencja lekarska, a także od tego czy wystąpiły powikłania wczesne. Dzięki zastosowaniu odpowiedniego leczenia możliwe jest odwrócenie zmian pozawałowych. Natomiast jeżeli od wystąpienia objawów zawału do udzielenia pomocy medycznej upłynie ponad 12 godzin rokowanie ulega znacznemu pogorszeniu.

Po każdym zawale konieczne jest stosowanie odpowiedniej rehabilitacji. Celem rehabilitacji jest przede wszystkim przywrócenie chorego do codziennego życia. W zależności od tego jaki jest stan pacjenta po zawale, uczy się on na nowo siadania na łóżku, przyjmowania pionowej pozycji, chodzenia oraz wchodzenia i schodzenia po schodach. Wszystkie te czynności wykonywane są jeszcze w szpitalu. Po wyjściu pacjenta do domu określa się jego aktywność fizyczną, a następnie rozpoczyna usprawnianie, dzięki któremu możliwe jest przywrócenie jak najlepszej sprawności fizycznej oraz samodzielności potrzebnej w codziennym życiu. Rehabilitacja pacjenta po zawale może również obejmować leczenie uzdrowiskowe, a w tym masaże oraz specjalistyczne kąpiele.

Profilaktyka

W przypadku zawału mięśnia sercowego istotne znaczenie ma profilaktyka. Opiera się ona głównie na modyfikacji czynników zależnych od człowieka, takich jak utrzymywanie regularnej aktywności fizycznej, zaprzestanie palenia papierosów, leczenie nadciśnienia, optymalne wyrównanie cukrzycy, utrzymywanie prawidłowego profilu lipidowego, ograniczone spożywane alkoholu oraz wykonywanie badań profilaktycznych.

W profilaktyce zawału mięśnia sercowego, a także miażdżycy duże znaczenie odgrywa odpowiednia dieta. Powinna ona przede wszystkim być uboga w nasycone kwasy tłuszczowe oraz cholesterol, w związku z tym konieczne jest unikanie tłustych wędlin i mięs, fast foodów, tłustych serów, masła, śmietany, smalcu czy też boczku. Produkty te należy zastąpić tymi, które obfitują w nienasycone kwasy tłuszczowe, a szczególnie w kwasy omega 3 wykazujące działanie przeciwmiażdżycowe. Dlatego powinno się spożywać ryby morskie oraz tłuszcze roślinne, na przykład oliwę z oliwek.

Bardzo ważnym składnikiem diety zapobiegającej zawałowi serca jest błonnik. Znaleźć go można w chlebie żytnim razowym, grubych kaszach, otrębach pszennych oraz świeżych owocach i warzywach. Błonnik doskonale obniża poziom cholesterolu we krwi. Dobroczynne działanie wykazują także flawonoidy, które pomagają w zapobieganiu miażdżycy. Znajdują się przede wszystkim w brokułach, bobie, czosnku, cebuli, żurawinie, pomidorach, czerwonej papryce oraz w jabłkach.

W profilaktyce zawału mięśnia sercowego istotne znaczenie odgrywa także ocena ryzyka sercowo-naczyniowego, którą można ocenić przy wykorzystani karty SCORE. Karta ta jest dobrym narzędziem służącym do oceny ryzyka zgonu z powodu chorób układu krążenia w ciągu kolejnych 10 lat na podstawie czynników ryzyka dotyczących konkretnej osoby.

Kategoria: Choroby | Dodaj komentarz